Kleszcze to niewielkie pajęczaki, które mogą stanowić duże zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Szeroka gama chorób przez nie przenoszonych – w tym borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) czy babeszjoza – skłania do tego, by w sezonie wiosenno-letnim (a coraz częściej także jesiennym, a nawet zimowym, gdy temperatura przekracza 5-7°C) szczególnie dbać o profilaktykę.
1. Początek sezonu kleszczowego
Kleszcze budzą się do życia, gdy temperatura w ciągu doby przekracza 5-7°C, a wilgotność powietrza jest odpowiednio wysoka. W polskich warunkach klimatycznych już od marca, po zimowym uśpieniu, rozpoczynają intensywne poszukiwanie żywiciela. Wbrew temu, co niektórzy sądzą, kleszcze nie spadają z wysokich drzew – najwięcej z nich można znaleźć na wysokości do około 1-1,5 metra nad ziemią: w trawie, niewysokich krzewach, na spodniej stronie liści (1).
Borelioza - diagnoza, badanie i naturalna prewencja
1.2. Aktywność kleszczy w ciągu dnia
Największą aktywność kleszcze wykazują w godzinach porannych i wieczornych, gdy temperatura nie jest skrajnie wysoka. W środku upalnego dnia ich intensywność spada – chowają się wtedy w zacienionych, wilgotnych miejscach. Dla ludzi oznacza to, że również spacerując rano czy wieczorem, wcale nie jesteśmy bezpieczni. Wręcz przeciwnie – wtedy możemy trafić na szczyt ich żerowania.
1.3. Aktywność kleszczy – Dwa okresy szczytowe w roku
W Polsce wyróżnia się dwa główne okresy największej aktywności kleszczy:
- Pierwszy szczyt: marzec–czerwiec,
- Drugi szczyt: wrzesień.
Z reguły w miesiącach letnich (lipiec–sierpień) część kleszczy ogranicza aktywność ze względu na upały, lecz nie jest to regułą. Warunki pogodowe bywają zmienne: jeśli dni są wilgotne i stosunkowo ciepłe, kleszcze dalej z powodzeniem atakują. Gdy temperatura w październiku i listopadzie spada poniżej 5-7°C, kleszcze zazwyczaj przestają być aktywne. Jednak anomalie pogodowe mogą spowodować, że nawet w grudniu zdarzają się dni z ryzykiem ukąszenia.
2. Miejsca występowania kleszczy i mechanizm ataku
2.1. Gdzie możemy spotkać kleszcze?
Największe ryzyko wkłucia się kleszcza występuje przede wszystkim na terenach zalesionych, łąkach, w parkach, wysokich trawach i w pobliżu zbiorników wodnych. Kleszcze szczególnie upodobały sobie obszary przejściowe – np. skraje lasów i ścieżki biegnące wzdłuż łąk, gdzie mogą łatwo zaczepić się o nogi człowieka czy zwierzęcia.
Wiele osób ma mylne wyobrażenie, że kleszcze spadają z wysokich drzew. W rzeczywistości najczęściej zaczepiają się o dolne partie ciała: spadają na buty czy nogawki spodni. Potem, wyczuwając ciepło i zapach żywiciela, wędrują w miejsca, gdzie skóra jest cieńsza, lepiej ukrwiona i wilgotniejsza (np. zgięcia kolan, pachwiny, pachy, okolice za uszami czy szyja).
2.2. W jaki sposób kleszcz wbija się w ciało?
Kleszcze potrafią wbić się w skórę niemal bezboleśnie dzięki zawartości substancji znieczulających w ich ślinie. To właśnie wtedy, wraz ze śliną, do organizmu mogą przedostać się krętki Borrelia burgdorferi, które szybko przenikają do tkanek i wraz z krwią oraz limfą rozprzestrzeniają się po całym ciele – szczególnie upodobały sobie stawy, węzły chłonne i okolice nerwów. Organizm uruchamia wówczas mechanizmy obronne, produkując przeciwciała IgM, które z czasem przekształcają się w IgG, rozpoznające charakterystyczne elementy bakterii, takie jak flageliny i białka OspC. Wraz z rozwojem choroby pojawia się coraz więcej różnych przeciwciał, co jednak nie zawsze wystarcza do całkowitego wyeliminowania patogenów. W miejscach bytowania bakterii mogą powstawać stany zapalne i uszkodzenia tkanek, objawiające się opuchlizną, zaczerwienieniem lub swędzącymi zgrubieniami (2).
3. Profilaktyka – najważniejszy element ochrony przed kleszczami
3.1. Odpowiedni ubiór i środki odstraszające przeciw kleszczom
Najprostszą i najskuteczniejszą metodą zapobiegania ukąszeniom kleszczy jest odpowiednie przygotowanie do spacerów w terenach zielonych. Warto:
- Noszenie odzieży z długimi nogawkami i rękawami – najlepiej w jasnych kolorach, by łatwiej dostrzec wędrujące kleszcze.
- Zakładanie wysokich butów i skarpet – można wpuścić nogawki spodni w skarpety, aby utrudnić kleszczom dostęp do skóry.
- Stosowanie repelentów – środki odstraszające, np. zawierające DEET czy ikarydynę, nanoszone na odsłoniętą skórę i odzież.
- Ochrona nakrycia głowy i karku – kleszcze potrafią wspiąć się wysoko, dlatego kapelusz czy czapka mogą ograniczyć dostęp do skóry głowy.
3.2. Sprawdzanie ciała po powrocie
Nawet najlepiej dobrana odzież i repelenty nie dają 100% gwarancji ochrony. W przypadku ukąszenia kleszcza usuń go jak najszybciej, używając pęsety o cienkich końcach, chwytając jak najbliżej skóry i wyciągając jednostajnym ruchem. Unikaj wykręcania, przypalania i smarowania tłuszczem, aby nie zwiększyć ryzyka zakażenia. Po usunięciu dokładnie umyj ręce i zdezynfekuj miejsce wkłucia. Przez kilka tygodni obserwuj miejsce ukąszenia oraz ewentualne objawy ogólne, takie jak gorączka czy bóle stawów. W przypadku wystąpienia niepokojących symptomów skonsultuj się z lekarzem w celu diagnostyki boreliozy. Po każdym pobycie na świeżym powietrzu dokładnie obejrzyj ciało, zwłaszcza pachy, pachwiny, zgięcia kolan i okolice za uszami.
Siła natury w walce z boreliozą
3.3. Wzmacnianie odporności
Choć odpowiednia profilaktyka zewnętrzna jest ważna, nie należy zapominać o wsparciu układu odpornościowego. Aktywność fizyczna, zdrowa dieta bogata w witaminy i minerały oraz właściwa ilość snu pomagają utrzymać organizm w dobrej kondycji i szybciej reagować na ewentualne infekcje. Warto także sięgać po preparaty z dobrze dobranym, standaryzowanym składem – jak np. BORELYMA od Herbal Monasterium. To pierwszy na polskim rynku preparat wspierający organizm w sezonie aktywności kleszczy, który wykorzystuje aż 6 standaryzowanych składników z roślin takich jak rdest japoński, czystek, vilcacora, ashwagandha, andrographis oraz szczeć pospolita. Dzięki temu masz pewność stałej zawartości substancji czynnych i realnego działania.
Informacje podane na tej stronie służą wyłącznie celom edukacyjno-informacyjnym i nie powinny być użyte do diagnozowania lub leczenia jakiejkolwiek choroby czy schorzenia. W przypadku konieczności diagnozy lub leczenia należy skonsultować się z lekarzem.
Bibliografia:
1. https://www.gov.pl/web/gis/borelioza
2. Romanivna, Melenko Svitlana. "Lime Boreliosis: Modern Problem of Infectology." Colloquium-journal. No. 7 (166).2023.
3. Lonser, Paweł, et al. "Borelioza w praktyce lekarza POZ." Lekarz POZ 9.4: 226-231.
4. Rizzoli, A. N. N. A. P. A. O. L. A., et al. "Lyme borreliosis in Europe." Eurosurveillance 16.27 (2011): 19906.
Właścicielem, administratorem i wydawcą sklepu internetowego Herbeo.pl jest Herbal Pharmaceuticals Sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie, Rynek Główny 28, 31-010 Kraków, tel. 12 356 56 44, zarejestrowaną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie, XI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000691511, kapitał zakładowy w wysokości: 120 000 zł, NIP: 6762535004.
Korzystanie ze sklepu internetowego jest bezpłatne. Zamieszczone w nim informacje, opisy ofert, zdjęcia, teksty, artykuły oraz wszystkie dane nie mogą być kopiowane (zarówno w całości jak i w części), powielane ani zmieniane bez uprzedniej pisemnej zgody Herbal Pharmaceuticals Sp. z o.o., zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. Nr 24, poz. 83 z późniejszymi zmianami).